Ο Παντοκράτορας στο Κάστρο

Σύμφωνα με την κτητορική επιγραφή που υπήρχε στο ναό χτίστηκε το 1545 από την κερά Μαρία Κασιμάτενα. Είναι χαρακτηριστικό δείγμα νησιώτικου μεταβυζαντινού ναού και πέρασε από πολλές φάσεις. Η καθολική νοικοκυρά του ναού με τη διαθήκη της αφήνει το ναό με όλα τα περιουσιακά του στοιχεία στους ιερείς «της κατεβασίας της»

Έτσι στο ναό εφημέρευαν ιερείς από την οικογένεια των κτητόρων Κασιμάτη-Μπολάνη, η οποία είχε στη δικαιοδοσία της ακόμα 2 ναούς: τους αγίους Πάντες στα Φράτσια και την Παναγία στην Καρβουνάδα. Από τον Παντοκράτορα στο Κάστρο, ο οποίος λειτούργησε σαν ενορία μέχρι και το 19ο αι. πέρασε όλη η εκκλησιαστική, η πολιτική, η πνευματική  και η στρατιωτική ηγεσία του τόπου. Ευγενείς άρχοντες, Προβλεπτές, Ραγγιονάτοι, Καντζηλιέρηδες, Επίσκοποι, Πρωτοπαπάδες, Γοβερναδόροι, Ντοτόροι και Ιατροφιλόσοφοι, Πρυτάνεις, Ρεγγέντηδες, Άγγλοι Τοποτηρητές, Κόνσολοι και Κουμαντάντηδες. Εδώ είναι θαμμένοι δύο Κυθήριοι Επίσκοποι, ο Γρηγόριος Κασιμάτης και ο Νικηφόρος Μόρμορης, καθώς επίσης και οι πρόγονοι του εθνικού μας Ποιητή Διονυσίου Σολωμού, που έμειναν στα Κύθηρα ως πρόσφυγες, το 17ο άι. δηλ. ο Φραγκίσκος Σαλαμον πατέρας του προπάππου του ποιητή, η γυναίκα του Ανεζινα και η κόρη τους.

 Ο ναός στην πορεία εξοπλίστηκε, προικίστηκε, διευρύνθηκε, αγιογραφήθηκε και κατείχε ξεχωριστή θέση μέχρι τον 20ο αι. οπότε έπαψε να λειτουργεί και χρησιμοποιήθηκε από τους πολυάριθμους εκτοπισμένους που εγκατεστάθησαν στο Φρούριο και από τα στρατεύματα κατοχής. Τα τελευταία χρόνια η Αρχαιολογική Υπηρεσία συντήρησε το μνημείο, το οποίο εγκαινιάστηκε και λειτούργησε ξανά.