Ο χρονικογράφος Γρηγόριος Ιερομόναχος Λογοθέτης

Οι πατρωνίες ναών στα Κύθηρα δημιούργησαν πολλές λευιτικές οικογένειες, όπως η οικογένεια Λουράντου, Λεβούνη, Μαρσέλου, Μεγαλοκονόμου-Μεταξά, Λογοθέτη κ.α. Στην οικογένεια Λογοθέτη από τα Λογοθετιάνικα, που ήσαν νοικοκυραίοι του Αγίου Μηνά ανήκει ο γνωστός χρονικογράφος, Γρηγόριος ιερομόναχος Λογοθέτης του Εμμανουήλ, κατά κόσμον Γεώργιος.

           Η οικογένεια Λογοθέτη συνδέθηκε με το Μυλοπόταμο και 3 διακεκριμένοι ιερείς απ’ αυτήν υπηρέτησαν σε ενορίες του κατά το 18ο  και 19ο αι. Ο παπα Γεώργιος Λογοθέτης του Μηνά (1713-1793) θείος του χρονικογράφου και αρχιερατικός επίτροπος της περιφέρειας Μυλοποτάμου, αφιέρωσε τη ζωή του στον άγιο Χαράλαμπο, διαμόρφωσε και ανέδειξε το χώρο γύρω από τον άγιο, εξωράισε το ναό, και οικοδόμησε κελιά με βοηθητικούς χώρους. Στη συνέχεια ο Γρηγόριος και ο ανεψιός του Γρηγορίου, Παπά Γεώργιος Λογοθέτης του Μηνά, ο νεότερος, κατέβαλαν μεγάλες προσπάθειες για τον εμπλουτισμό και τη συντήρηση του συγκροτήματος.

           Στην απογραφή του 1770 ο χρονικογράφος είναι 19 ετών, αναγνώστης, που σημαίνει ότι βρίσκεται στον προθάλαμο της ιεροσύνης, και απογράφεται στον άγιο Μηνά στα Λογοθετιάνικα με τους γονείς του Μανώλη και Ειρήνη και τα αδέλφια του Μαρία, Έλενα, Μηνά και Διατσέντα.  Το 1778, σε ηλικία 27 ετών χειροτονήθηκε ιερέας από τον Επίσκοπο Κυθήρων Νεόφυτο Καλούτση. «Τη ΙΗ του Απριλίου αψοη΄εχειροτονίθη  ιερεύς τη χάριτη του παναγίου πνεύματος ο Γρηγόριος Λογοθέτης του Εμμανουήλ και εδόθη αυτώ συστατικόν κατά τάξιν»  Στις απογραφές του 1784 και 1788 απογράφεται στην ενορία του αγίου Σώζοντος, όπου υπηρέτησε ως εφημέριος και αρχιερατικός επίτροπος της περιφερείας Μυλοποτάμου.

       Τα χρονικά του ο Λογοθέτης, που καλύπτουν την περίοδο από 1780 μέχρι το 1817, άρχισε να καταγράφει όντας εφημέριος στο Μυλοπόταμο σε ηλικία περίπου 30 ετών. Είναι πολύτιμες καταγραφές γεγονότων του καθημερινού βίου στα Κύθηρα, αλλά κυρίως είναι πολύτιμες μαρτυρίες για τα συνταρακτικά γεγονότα που διαδραματίστηκαν στα Κύθηρα με την εναλλαγή των κυριάρχων και  των πολιτικών συστημάτων κατά το τέλος του 18ου και τις αρχές του 19ου αι.

        Η διαθήκη του Γρηγορίου με ημερομηνία 30 Ιουλίου 1831 εγράφη στο σπίτι του, στον Άγιο Χαράλαμπο από τον νοτάριο Ιωάννη Δαρμάρο. «….μέσα εις την καμεροπούλαν του πλησίον του πορτέγου του κατά οστρογάρμπη και του λαγκαδίου του κοινού δρόμου περ πονέντε, όπου ο αυτός τεσταδόρος κοίτεται εις τον κράββατον…» Επιθυμεί να ενταφιασθεί στον άγιο Χαράλαμπο  «…οπού είναι αδελφάτο μας, απ’ έξω από τον αυτόν ναόν….» εις τον οποίον ναόν αφιερώνει «…..ένα εβαγγέλιον ασημένιον, είναι εκείνο οπού έβαλα και μου έφτιασαν εις την Σμήρνη, όταν επήγα σωματικός εις τους 1777, ένα τριόδηον, ένα πεντικοστάρη και ένα ευκολόγιον και μίαν ιερατηκήν στολήν, δηλαδή ένα στηχάρη πάνινο άσπρο παπακερό, ένα πετραχήλη κίτρινον ατιλάζη, ένα περιζόνιον με χαλκάδες ασεμίνιους, ή χαλκάδες με σμάλτα, ένα ζευγάρη υπομάνικα μεταξοτά και με γαλόνη μισότριβα και ένα φελόνι άσπρο πουγασένιον και αυτά τα αφιερώνο διά να έχη χρέος ο κατά κερού εφημέριος να με μνημονεύη παντωτινά…» Αφήνει επίσης αφιερώματα στον άγιο Σώζοντα, στην Παναγία Ορφανή στο Μερτίδι και στον άγιο Μηνά στα Λογοθετιάνικα «….εις το γιους πατρονάτο μου…»

        Ο Γρηγόριος φαίνεται ότι έχει σεβαστή κτηματική περιουσία από κληρονομικό δικαίωμα και από αγορές δικές του στη Φοινικία, στις Όχελες, στο Πλατάνι, στις Μαγκουνάδες της περιφέρειας Λογοθετιανίκων αλλά και στο Μυλοπόταμο. Όλα αυτά τα αφήνει στα παιδιά του αδελφού του, του Μηνά, με την οικογένεια του οποίου φαίνεται ότι συνδέθηκε ιδιαίτερα. Ο Μηνάς έλειπε στα μέρη της Ανατολής και ο Γρηγόριος φρόντισε τα ανίψια του σαν πατέρας, πάντρεψε την ανιψιά του Μαρία, ενώ τον ανιψιό του, τον παπα Γεώργη, με τον οποίο συγκατοικούσε μέχρι το τέλος, τον προετοίμασε για διάδοχό του στο ιερατικό στάδιο, τον μόρφωσε, τον πάντρεψε και τον κατέστησε γενικό κληρονόμο του αφήνοντάς του μεταξύ των άλλων «….την οσπητοκατοικίαν όλην με κύπον και με δένδρη ως βρίσκονται εις το παρών χωρίον άγιον Σώστη, οπού είναι συνηνομένα με τον ναόν του αγίου Χαραλάμπους….»  Ακόμα στον παπα Γιώργη αφήνει όλα του τα  «….μόμπιλε, στάμπηλε, κοινητά και ακοίνητα….τον οποίον ομπληγάρο, εάν και γένουν ιεροίς από τα παιδία του αυτού μου ανεψίου ιερέος και κληρονόμου μου, να τος μεράζη εις καιρόν θανάτου του όλα τα εκλησιαστηκά σκεύη, οπού έχω και του απαρατώ, ακόμα τον ομπληγάρο να δόση προς τον υιόν του Βασίλιον διά μίαν σύνεσιν αγάπης, οπού το ανάστεσα και αυτό, τους δεκαέξε τόμους του Ρολήν….» Αυτός ο μικρανιψιός, ο Βασίλειος, φαίνεται ότι κι αυτός μορφώθηκε με τη φροντίδα του Γρηγορίου και είναι αυτός που οργάνωσε στο Μυλοπόταμο ιδιωτικό σχολείο και αντέδρασε στη λειτουργία των δημόσιων αλληλοδιδακτικών σχολείων που οργανώθηκαν επί Αγγλικής προστασίας και άρχισαν να λειτουργούν στη δεκαετία του 1820. Μετά την Ένωση εξελέγη Δήμαρχος Φρατσίων.

       Ο Γρηγόριος πέθανε στο Μυλοπόταμο σε ηλικία 80 ετών, λίγες μέρες μετά τη σύνταξη της διαθήκης του. Η ληξιαρχική πράξη θανάτου εγράφη στα λίμπρα της ενορίας του αγίου Σώζοντος «1831 χιλίους οκτακοσίους τριάντα ένανε, μηνός Αυγούστου τρις 3 ημέρα Δευτέρα έτος παλεόν. Εσώθη ο πανασιώτατος παπα κυρ Γρηγόριος Λογοθέτης ποτέ Μανόλη και πρόην επίτροπος Μυλοποτάμου, κάτικος εις το παρόν χωρίον και εθάυτη απέξο από την εκκλησίαν του αγίου ιερομάρτιρος Χαραλάμπους ζίσας χρόνους ογδοήκοντα Νο 80 αιωνία του η μ<ν>ήμη. Γεράσημος ιερομόναχος Τζιμέρις εφιμέριος»

ΠΗΓΕΣ

Γ.Α.Κ. Τοπικό Αρχείο Κυθήρων: Ληξιαρχικά ενορίας Αγίου Σώζοντος.

Γ.Α.Κ.Τοπικό Αρχείο Κυθήρων: Ληξιαρχικά ενορίας Αγίου Μηνά Λογοθετιανίκων

Γ.Α.Κ.Τοπικό Αρχείο Κυθήρων. Λυτή διαθήκη ιερομονάχου Γρηγορίου

Λογοθέτη 31/7/1831. Νοτάριος Ιω. Δαρμάρος.

Κώδικας Επισκόπου Κυθήρων Νεοφύτου Καλούτση.

Δημοσιεύθηκε στα Κυθηραϊκά το Μάιο του 2013