Η πανάρχαια τέχνη της κεραμικής στα Κύθηρα

Στο Αρχαιολογικό μουσείο των Κυθήρων υπάρχει μια πήλινη φιάλη ηλικίας 7.000 ετών! Θαυμάζει κανείς πραγματικά που από το ταπεινό χώμα μπορεί να βγουν έργα τέχνης, τα οποία στην αρχαία εποχή χάρισαν ένα ασυναγώνιστο μονοπώλιο στην Αθήνα με τα φημισμένα Αττικά αγγεία που μετέτρεψαν το χώμα σε χρυσάφι!

Στα Κύθηρα φαίνεται ότι η κεραμική είναι γνωστή από παλιά. Εξ άλλου το νησί έχει πολλές τοποθεσίες τα λεγόμενα πηλορύχια, με εκλεκτό πηλό κατάλληλο για κεραμικά.

Ο οικισμός Τσικαλαρία, γνωστός εδώ και 300 χρόνια μαρτυρεί επαγγελματική ενασχόληση. Σε νεότερα χρόνια ένας φημισμένος κεραμέας στα Κύθηρα ήταν ο Σταυράκης Κασιμάτης (1895-1550) από τα Κατσουλιάνικα Λειβαδίου. Την τέχνη την έμαθε από ένα Σιφνιό περαστικό από τα Κύθηρα. Έστησε το εργαστήριό του στα Κατσουλιάνικα και έφτιαχνε τα πιο χρηστικά αντικείμενα στο νοικοκυριό, στάμνες (βικία) τσικάλια, μικρά πιθαράκια με λαβές για λάδι, ελιές, ή τυρί (τζάρες) λαϊνια, λαδόρογα, κρασόρογα, λυχναράκια, τούβλα-πυρότουβλα και πλάκες για την κατασκευή φούρνου. Είχε τροχό χειροκίνητο και ποδοκίνητο. Είχε καμίνι με ξύλα που έκαιγε 3 ημέρες για να ανέβει η θερμοκρασία στους 1000 βαθμούς, όσο ήταν αναγκαίο για να ψηθούν τα κεραμικά. Για το κάψιμο του καμινιού χρησιμοποιούσαν αγκάθια, πρίνους και ό,τι καύσιμο είχε καλή απόδοση. Επειδή δεν είχαν θερμόμετρα, ο έμπειρος κεραμέας καταλάβαινε πότε πήρε την κατάλληλη θερμοκρασία το καμίνι, από το χρώμα που έπαιρνε. Στους 950 βαθμούς ο φούρνος λάμπει εσωτερικά, στους 1000 είναι κατάλευκος. Καλής ποιότητας πηλό προμηθευόταν από την Αγία Πελαγία (κατάλληλο για πυρότουβλα και πλάκες του πατόφουρνου) από το Λειβάδι και από τον Κάλαμο. Τον εξόρυσσε σε βώλους μεγάλους, τον έσπαγε με τον κόπανο, τον κοσκίνιζε για να είναι πεντακάθαρος, τον έβρεχε και τον έβαζε σε ειδικούς χώρους για να μαλακώσει. Τον στέγνωνε και τον δούλευε με τα χέρια. Αν ήταν πολύ μαλακός, τον άφηνε να σφίξει.

Την τέχνη του Σταυράκη συνέχισαν τα παιδιά του και ο εγγονός του Γιάννης Γιαννιώτης-Ρούσος που παρακολουθούσε την κοπιαστική διαδικασία από μικρό παιδί. Σήμερα πιστός στην οικογενειακή παράδοση συνεχίζει με σεβασμό και μεγάλο ταλέντο ο δισέγγονος, Παναγιώτης Γιαννιώτης-Ρούσος σε ένα σύγχρονο εργαστήριο, όπου δραστηριοποιείται οικογενειακώς, με εισαγόμενο πλέον πηλό από Κρήτη, Αθήνα και Θεσσαλονίκη.