Στις 23 Σεπτεμβρίου 1863 η ΙΓ΄ Ιόνιος Βουλή, που ήταν και η τελευταία, ψήφισε ομόφωνα την ΄Ενωση της 7νήσου με την Ελλάδα. Ακολούθησαν οι σχετικές διαβουλεύσεις στο Λονδίνο με το Χαρίλαο Τρικούπη, ο οποίος αγωνίστηκε με πάθος ολόκληρες εβδομάδες για τα συμφέροντα του 7νησιακού λαού και για τους ευνοϊκότερους όρους της συνθήκης, η οποία τελικά υπεγράφη στις 17 Μαρτίου 1864. Στις 25 Απριλίου ο Θρασύβουλος Ζαϊμης πήγε στην Κέρκυρα απεσταλμένος του Βασιλιά Γεωργίου Α΄ για να ορίσουν με τον τελευταίο Άγγλο Αρμοστή Στορκς την ημερομηνία (18 Μαϊου) αναχώρησης των αγγλικών στρατευμάτων και των αρχών. Στις 21 Μαϊου ο Ελληνικός στρατός αποβιβάστηκε στην Κέρκυρα και μέσα σε απερίγραπτο ενθουσιασμό η Ελληνική σημαία υψώθηκε στο φρούριο. Στις 25 Μαϊου ο νεαρός τότε βασιλιάς των Ελλήνων, Γεώργιος Α΄ συμμετέχοντας στον εορτασμό για την Ένωση, φθάνει στη Κέρκυρα από τον Πειραιά με τη φρεγάτα «Ελλάς» και από εκεί περιοδεύει σε όλα τα 7νησα.
Στα Κύθηρα, τελευταίο σταθμό της περιοδείας, στις 12 Ιουνίου γίνονται πυρετώδεις προετοιμασίες για τη υποδοχή. Επίσκοπος Κυθήρων κατά την περίοδο εκείνη ήταν ο Ευγένιος Μαχαιριώτης, ο οποίος σε συνεννόηση με τον Έπαρχο Κυθήρων αποφασίζει τη μεταφορά της Εικόνας από τα Μυρτίδια στη Χώρα για τον εορτασμό και ανακοινώνει στον Ηγούμενο των Μυρτιδίων Αγαθάγγελο Καλλίγερο την απόφαση με την παράκληση να συνοδεύσει την Εικόνα και να φροντίσει για την καλή τάξη.
Τη 12 Ιουνίου αωξδ΄ε.ε.
Τω Αιδεσιμωτάτω Καθηγουμένω
Αιδεσιμώτατε
Αναγγέλω σοι προς Υμετέραν γνωσιν και πληροφορίαν, ότι τη συναινέσει του Κυρίου Επάρχου, απεφάνθημεν ίνα η Ιερά Εικών της Μονής των Μυρτιδίων φερθη εν τη Πόλει ταύτη, κατά την ελευσομένην Κυριακήν περί την 10.1/2 της πρωίας προς τιμήν του δημοφιλους υμων Βασιλέως, τούτου ένεκεν προσκαλεισθε ίνα συνωδεύσητε αυτήν μετά της προσηκούσης ευλαβείας μέχρι της Πόλεως, και προεδρεύητε εν τη λιτανεία ταύτη, έχων και εκτελων πασαν επί των ιερέων ευταξίαν, προς διατήρησιν της προσηκούσης ευλαβείας και τάξεως.
Η δε χάρις του Θεου και το άπειρον έλεως συν τη παρ’ ημων ευχη τε και ευλογία είη μεθ’ ημων.
Ο προς Θεόν ευχέτης
Ο Κυθήρων Ευγένιος
Έτσι προγραμματίστηκε η μεταφορά της Εικόνας στη Χώρα την Κυριακή 14 Ιουνίου, ενώ ο Βασιλιάς αφίχθη την Πέμπτη 18 Ιουνίου στο Καψάλι και από κει ανέβηκε στη Χώρα και στο Κάστρο, όπου είχε συγκεντρωθεί πλήθος κόσμου για την υποδοχή. Μάλιστα στο Κάστρο τραγούδησαν ένα ύμνο που συνέθεσε για τον εορτασμό ο γιατρός Σπύρος Κοντολέων σε άψογο ανάπαιστο και μελοποίησε η Ζακυθηνιά σύζυγος του Λορέντζου Κλάδου Σουζάνα Ναράντζη.
Το 1964 τα 7νησα γιόρτασαν την 100ετηρίδα από την Ένωση με λαμπρό εορτασμό. Ο τότε Μητροπολίτης Κυθήρων Μελέτιος Γαλανόπουλος, επίτιμος Πρόεδρος της επιτροπής εορτασμού, πρότεινε τη μεταφορά της Μυρτιδιώτισσας στη Χώρα για την επίσημη δοξολογία στο Φρούριο, που θα ετελείτο την Πέμπτη 21 Μαϊου. Η Εικόνα δεν χρειάστηκε να μεταφερθεί από τα Μυρτίδια, διότι ήταν σε εξέλιξη η «γύρα» η οποία ως γνωστόν επί Μελετίου διαρκούσε ένα μήνα. Έτσι τροποποιήθηκε το πρόγραμμα της «γύρας» και η Εικόνα, που βρισκόταν στον Κάλαμο, ελιτάνευσε στη Χώρα με τη συνοδεία των μαθητών του Γυμνασίου. Για την ιστορία να αναφέρομε ότι για τον εορτασμό ήρθε στο Καψάλι σκάφος του πολεμικού ναυτικού με άγημα και μπάντα που έλαβαν μέρος στις εκδηλώσεις, οι οποίες διήρκεσαν μία εβδομάδα και περιελάμβαναν δύο θεατρικές παραστάσεις με έργα του Ξενόπουλου από τον 7νησιακό θίασο, επίσημες δοξολογίες στη Χώρα και στον Ποταμό, πανηγυρικούς, καταθέσεις στεφάνων, δεξιώσεις, εκθέσεις, σχολικές γιορτές, 7νησιακά τραγούδια, πυροτεχνήματα.
Στις ελάχιστες φορές που έγινε εκτός προγράμματος μεταφορά της Εικόνας είναι και οι δύο παραπάνω.
ΠΗΓΕΣ
Αρχείο Ι. Μητροπόλεως Κυθήρων. Κώδικας Ευγενίου Μαχαιριώτη. φ77v
Ιωάννου Π. Κασιμάτη:Από την παλαιά και σύγχρονη Κυθηραϊκή ζωή, σελ. 180
Εδημοσιεύθη στην εφημερίδα ΚΥΘΗΡΑΪΚΑ