Εμμανουήλ Βαλερίου Στάης, ο κυθήριος μελετητής του Σολωμού

Ο Εμμανουήλ Βαλερίου Στάης (1817-1895) γόνος παλαιάς και επιφανούς οικογένειας των Κυθήρων, γεννήθηκε στα Κύθηρα και σπούδασε στην Πίζα Νομικά.

Η πνευματική ζωή της Ιταλίας τον γοήτευσε και τον έστρεψε στη λογοτεχνία. Όταν γύρισε στην πατρίδα, γνωρίστηκε με το Σολωμό, με τον οποίο διατήρησε επαφή. Εξ άλλου η προγιαγιά του Στάη, η Τζαννέτα, ήταν Σαλαμοπούλα κόρη του Τζαν Μάρκο Σαλαμόν και είχε σχέση με το πέρασμα των προγόνων του ποιητή από τα Κύθηρα.

Ακόμα ο πατέρας του Στάη, ο Βαλέριος, ήταν ένας από τους δικαστές στην περίφημη δίκη του Σολωμού. Το 1855 ο Στάης δημοσίευσε κριτική στο έργο του Σολωμού «Λάμπρος» στην οποία υποστηρίζει θερμά τη δημοτική γλώσσα. Αυτό το έργο του Στάη που θεωρείται πολύ σημαντικό στις Σολωμικές σπουδές, επανεκδόθηκε το 1980.

Η Κριτική του Στάη και τα Προλεγόμενα του Πολυλά θεωρούνται τα δύο πρώτα κείμενα συστηματικής λογοτεχνικής κριτικής στα Νεοελληνικά γράμματα. Και οι δύο ανήκουν στο Σολωμικό κύκλο, διότι είχαν την ευτυχία και το προνόμιο να γνωρίζουν προσωπικά το Σολωμό και τα κείμενά τους είναι μνημεία του 7νησιακού πολιτισμού.

Το 1893 ο Στάης δημοσίευσε και το δοκίμιο «Περί Σολωμού» στο περιοδικό «Αθηνά»

Πέθανε στα Κύθηρα το 1895 και ο τάφος του βρίσκεται στο δημοτικό κοιμητήριο της Χώρας.