Εις το ληξιαρχικό βιβλίο του ενοριακού ναού Εσταυρωμένου Χώρας Κυθήρων των ετών 1915-1950 είναι καταχωρημένη η παρακάτω πράξη:
« Κύθηρα την ἡμέραν εἰκοστήν πέμπτην του μηνός ̉ Ιανουαρίου του ἔτους χιλίων ἐννεακοσιοστοῦ δεκάτου πέμπτου, δυνάμει του ἱσχύοντος νόμου ὁ ὑπογεγραμμένος ἐφημέριος τῆς ἐκκλησίας τοῦ Εσταυρωμένου Χριστοῦ κειμένης ἐν τῆ πόλει πρωτευούση τῆς νήσου Κυθήρων διαδηλοῖ ὅτι ἐνεφανίσθη ὁ κ. Στρατῆς Δανελάκης πρόσφυξ, ἐτῶν τριάκοντα, γεννημένος εἰς χωρίον Κουλελή Βουργά, ἐπαρχίας Δυμότιχων και κάτοικος προσωρινῶς εἰς ταύτην την πόλιν, ὅστις τῶ ἐπαρουσίασε βρέφος θηλυκοῦ φύλλου, ἐκδηλῶν ὅτι το αὐτό νήπιον ἐγεννήθη ἐκ τῆς συζύγου του Ξανθῆς, θυγατρός ̉ Ιωάννου Μιχαλάκη ἐτῶν τριάκοντα….τοῦ ὁποίου ἐδόθη το ὄνομα Πίνα ἀπό την ἀνάδοχον Μάρθα Λαμπράκη-Ρίζου….»
Το Φεβρουάριο του ιδίου έτους «…ἐνεφανίσθη ὁ κ. Δημήτριος Μπουτσόκλους, πρόσφυξ ἐτῶν εἴκοσι γεννημένος εἰς χωρίον Κουλελή Βουργά ἐπαρχίας Δημότιχων….» ο οποίος παρουσίασε βρέφος αρσενικό που γεννήθηκε από τη γυναίκα του Σαραντούλα Χατζόου και το ονόμασαν Λάμπρο, με ανάδοχο την Καρυοφυλιά Δημολάου.
Τον ίδιο μήνα βαφτίστηκε το βρέφος του Δημητρίου Ρίζου και της συζύγου του Μαγδαληνής Δηλιγιαννάκη.
Το Μάρτιο γεννήθηκε στη Χώρα το βρέφος του Βασιλείου Βούρκου και της συζύγου του Χρυσαυγής Γραμματίου, του οποίου εδόθη το όνομα Βάγια από την ανάδοχο Ξανθή Σουρματζή.
Το Μάιο ο Ευάγγελος Δημητρίου και η συζυγός του Αθηνά Μιχαήλ βάφτισαν το βρέφος τους και το ονόμασαν Μαρία.
Τον ίδιο μήνα ο Ιωάννης Ανδρέου και η σύζυγός του Δημητρούλα βάφτισαν το βρέφος τους και το ονόμασαν Σπυρίδωνα με ανάδοχο την Κυθηρία Σοφία Κασιμάτη.
Τον Ιούλιο πέθανε η Μαρία Ευαγγέλου, παιδί προσφύγων που διέμεναν στο Καψάλι.
Τον Αύγουστο ο Απόστολος Καπουσούζης και η συζυγός του Αναστασία Σαλερόγλου βάφτισαν το βρέφος τους στο σπίτι τους στο Καψάλι και το ονόμασαν Ιωάννη.
Συνολικά από τον Ιανουάριο μέχρι τον Αύγουστο του 1915 οκτώ ληξιαρχικές πράξεις έχουν καταχωρηθεί ,που αφορούν σε πρόσφυγες από το Κουλελή Βουργά Θράκης, εγκατεστημένους προσωρινά στη Χώρα και στο Καψάλι.
Πίσω από αυτές τις λιτές, τυπικές αναγραφές του εφημερίου κρύβεται μια από τις τραγωδίες του Ελληνισμού. Είναι η συστηματική προσπάθεια των Νεοτούρκων να εξοντώσουν τον Ελληνισμό της Θράκης. Για το σκοπό αυτό επινόησαν τις πιο απάνθρωπες μεθόδους και κατέστρωσαν ένα σατανικό σχέδιο που περιελάμβανε εμπορικό αποκλεισμό, βαριά φορολογία, λεηλασίες περιουσιών, δολοφονικές επιθέσεις, τρομοκρατία, υποχρεωτική στράτευση, ατιμώσεις, ομαδικές σφαγές, εκτοπισμούς, τάγματα εργασίας.
Κατά την περίοδο 1913-1917 περισσότεροι από 200.000 Θρακιώτες αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν τις πανάρχαιες εστίες τους και να καταφύγουν στην ελεύθερη Ελλάδα. Οι ΄Ελληνες της Θράκης φανερά η καλυμμένα είχαν κηρυχθεί σε διωγμό. Η 6η Απριλίου 1914, το μαύρο Πάσχα της Θράκης, ήταν η ημέρα που επέλεξαν οι Νεότουρκοι για να εκδιώξουν τους ΄Ελληνες από πολλά Θρακιώτικα χωριά. Χιλιάδες εκτοπίστηκαν και πήραν τον επώδυνο δρόμο της προσφυγιάς. Η περιφέρεια Διδυμοτείχου ήταν Τουρκοκρατούμενη μέχρι το Σεπτέμβριο του 1915. Με την Τουρκοβουλγαρική συνθήκη 24 Αυγ./6 Σεπτ. 1915 δόθηκε στους Βουλγάρους. Η εμπόλεμη κατάσταση έδωσε τη δικαιολογία στους Τούρκους για τις εκτοπίσεις των Ελλήνων. Πολλοί ΄Ελληνες για να γλυτώσουν τη θητεία τους στον Τουρκικό στρατό, που ήταν υποχρεωτική, γίνονταν φυγόστρατοι, με αποτέλεσμα οι οικογένειές τους να εξορίζονται από τους Τούρκους και να δημεύεται η περιουσία τους. ΄Αλλους πάλι οι Τούρκοι τους εκτόπιζαν με τη δικαιολογία ότι έπρεπε να εκκενωθούν οι περιοχές που βρίσκονταν κοντά στην εμπόλεμη ζώνη. Αυτά είχαν σαν αποτέλεσμα τον οικονομικό μαρασμό της Θράκης.
΄Ετσι βρέθηκαν στα Κύθηρα πρόσφυγες από το χωριό Κουλελή Βουργά της Θράκης, το σημερινό Πύθιον στη δεξιά όχθη του ΄Εβρου. Αξίζει να σημειωθεί ότι στο άκρο του χωριού, πάνω σε γήλοφο της ανατ. Ροδόπης χτίστηκε το 14ο αι. από τον Ιω. Καντακουζηνό το πασίγνωστο για τα απόρθητα τείχη του Βυζαντινό κάστρο, το οποίο χρησιμοποιήθηκε πολλές φορές σαν Βυζ. Αυτοκρατορικό καταφύγιο. Το κάστρο αυτό είναι ένα από τα σημαντικότερα δείγματα Βυζ. φρουριακής αρχιτεκτονικής στην Ελλάδα.
Εκτός από το ληξιαρχικό βιβλίο του ενοριακού ναού του Εσταυρωμένου οι παραπάνω πράξεις έχουν καταχωρηθεί και στο ληξιαρχικό αρχείο του Δήμου Κυθήρων, πολύτιμες μαρτυρίες από εκείνη την ταραγμένη περίοδο.
Τα βάσανα του Θρακιώτικου Ελληνισμού διεκτραγωδούνται παραστατικότατα στη λαϊκή στιχουργική:
……………………………………………………
Θέλω να σας διηγηθώ τα βάσανά μας όλα
Μα αν τα γράψω στο χαρτί, δεν θα τα πάρει η κόλλα.
Να ήταν ο ουρανός χαρτί κι η θάλασσα μελάνη
Να έγραφα τα πάθη μας και πάλι δε με φθάνει.
Τα πάθη μας αν βουληθεί κανείς για να τα λέγει
Πρέπει η γλώσσα να λαλεί και η καρδιά να κλαίγει.
Πρώτη σας κάνω την αρχή τα πάθη μας να λέγω
Πήρα κοντύλι και χαρτί να γράφω και να κλαίγω.
Αν σας ειπώ καταλεπτώς όλη την ιστορία
Θα μείνετε εκστατικοί όλοι με απορία………
ΠΗΓΕΣ
Ληξιαρχικό Αρχείο Εσταυρωμένου Χώρας Κυθήρων
Ληξιαρχικό Αρχείο Δήμου Κυθήρων
Ιστορία Ελλην. Έθνους τ. ΙΕ. Σελ. 89-90
Θρακικά. Έκδοση Θρακικού Κέντρου, Αθήνα 1931.
Δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα ΚΥΘΗΡΑΪΚΑ