Σε εποχές που η γραφική ύλη ήταν είδος μεγάλης πολυτέλειας, αυτοί που γνώριζαν γραφή, σημείωναν οπουδήποτε. Έτσι στα ληξιαρχικά βιβλία των ενοριών που έπρεπε να ενημερώνει σχολαστικά ο εφημέριος και να δίνει λόγο στις αρχές σε τακτά διαστήματα, οι ιερείς εκτός από τις βαπτίσεις, γάμους, θανάτους, πολλές φορές σημείωναν γεγονότα, όπως έντονα καιρικά φαινόμενα, επιθέσεις πειρατών, σκοτωμούς και πολιτειακές αλλαγές.
Στο ληξιαρχικό βιβλίο του αγίου Κοσμά στα Παναρετιάνικα στον Ποταμό ο εφημέριος σημειώνει μια σπουδαία ενθύμηση. «1797: αὐγούστου 15: ἐκυρίευσαν οἰ Φραντζέζοι ταύτην τήν νῆσον, ἐκράτησαν δέ αὐτήν χρόνον ἔν, ἠμέρας τεσσαράκοντα. 1798: σεπτεμβρίου 25: ἔφθασαν οἱ ἁρμάδαι τῶν ρουσσοοθωμανῶν και ὐπεκρότησαν πόλεμον μετά φραντζέζων και ἐπερίλαβον αὐτήν τήν νῆσον και ἐκυρίευσαν αὐτήν ἔως τους 1807. ἔπειτα ἦλθον οἰ φραντζέζοι και μετ’αὐτῶν ἦλθον οἱ ἰγκλέζοι εἰς 1809:κατά μῆνα σεπτέμβριον και ἐκυρίευσαν αὐτήν και ἔστω εἰς ἔνδειξιν.
Γεράσιμος ἱερομόναχος Λογοθέτης ἐστίν ὁ γράψας.
Πηγή San Cosma a Panaretianika Potamo
Ληξιαρχικά βιβλία 1762-1864
Μεταγραφή-Σχολιασμός-Επεξεργασία: Καρολίνα Ασλάνη
Έκδοση-Πρόλογος:Αννίτα Παναρέτου