Ναός της αγίας Άννας υπάρχει στη Χώρα και στα Ντουριάνικα, στο ρέμα των Μαγγουνάδων, όπου εντοπίστηκε από την 1η ΕΒΑ. Ο ναός της Χώρας είναι παλαιότατος. Το 1699 είναι ερειπωμένος «χαλασμένος και γυμνός από πάσα χρειαζόμενον» και χρήζει γενικής ανακαίνισης. Το 1693 ο Βενετός Γενικός Προνοητής και Καπιτάνος της Θαλάσσης έδωσε έγκριση για τη σύσταση Αδελφότητας της Αγίας Άννας. Το 1699 έγινε η πρώτη συνέλευση της Αδελφότητας και το καταστατικό της λειτουργίας της. Σαν πρώτο στόχο οι αδελφοί έβαλαν την ανακατασκευή του ερειπωμένου ναού. Το καταστατικό (μαρέγολα) της Αδελφότητας εγκρίθηκε και επικυρώθηκε από το Βενετό Προνοητή. Εξ άλλου η Βενετική διοίκηση μπορούσε ανά πάσα στιγμή να ελέγξει τη λειτουργία της Αδελφότητας και να παρέμβει στα εσωτερικά της. Τα ιδρυτικά μέλη της Αδελφότητας ήσαν ο Επίσκοπος Κυθήρων Νεκτάριος Βενιέρης, ο Πρωτοσύγγελος Παρθένιος Δαρμάρος ο Βαλέριος Μασέλος και ακόμα 40 πρόσωπα ιερωμένων, διακεκριμένων Κυθηρίων και Κρητικών προσφύγων. Σε τακτά διαστήματα η Αδελφότητα διενεργούσε εκλογές. Ο εφημέριος, οι επίτροποι, ο γραμματέας και οι υπηρέτες του ναού εκλέγονταν με ψηφοφορία των αδελφών και κατά την περίοδο της Αγγλοκρατίας, με την σύμπραξη και παρουσία του αξιωματικού της τοπικής κυβερνήσεως σε θέματα θρησκείας. Οι επίτροποι κρατούσαν σχολαστικά βιβλίο εσόδων και εξόδων «λογοδόστα» και φρόντιζαν για τον ευπρεπισμό του ναού, τον καλύτερο εξοπλισμό και τη διοργάνωση των εορτών και τελετών του ναού.
Κατά το 18ο και 19ο αι. η αγία Άννα λειτουργούσε ως διπλός ναός με δύο βήματα, δύο λειτουργίες κάθε Κυριακή και δύο ενορίες. Εκτός από τη συνάθροιση και τη λειτουργία της Αδελφότητας, λειτουργούσε και το βήμα του αγίου Νικολάου της οικογενείας Λεβούνη.
Το 1871 ο ναός ανακαινίστηκε. Στο προαύλιο εντοιχίστηκε η σχετική αναμνηστική πλάκα. «ΑΝΕΚΑΙΝΙΣΘΗ ΤΟ ΕΤΟΣ 1871 ΔΙΑ ΤΗΣ ΣΥΝΔΡΟΜΗΣ ΤΩΝ ΕΥΣΕΒΩΝ ΚΑΙ ΟΡΘΟΔΟΞΩΝ ΧΡΙΣΤΙΑΝΩΝ ΚΑΙ ΔΙΑ ΤΗΣ ΕΠΙΜΕΛΕΙΑΣ ΤΩΝ ΕΠΙΤΡΟΠΩΝ ΑΝΑΣΤΑΣΙΟΥ ΜΠΑΡΜΠΑΡΙΓΟΥ ΙΩΑΝΝΟΥ ΜΑΣΣΕΛΟΥ ΚΑΙ ΠΑΝΑΓΙΩΤΟΥ ΑΡΑΠΑΝΤΖΗ»
Το παλαιό τέμπλο του ναού ήταν ξυλόγλυπτο, λείψανα του οποίου σώζονται και διαφυλάσσονται εντός του ναού. Το νέο τέμπλο είναι έργο του Νικολάου Πλουσάκη και ανήκει στα μέσα του 19ου αι. Στον ανακαινισμένο ναό προστέθηκε και βήμα του αγίου Χαραλάμπους. Το 1854 οι επίτροποι του ναού Ιωάννης Καλούτσης, Νικόλαος Μοσκοβέλης και Ιωάννης Μασσέλος συμφώνησαν με τον Κυθήριο μαστρο Μιχαήλ Κυπριώτη από το Δρυμωνάρι να οικοδομήσουν ένα κωδωνοστάσιο εκ θεμελίων, συνολικού ύψους 27 πόδια «με την καληοτέραν τέχνην της αρχιτεκτονικής» Ο μάστορας συμφώνησε να παραδώσει το έργο σε 3 μήνες με πληρωμή μισό τάληρο δίστηλο κάθε εργάσιμη ημέρα. Οι καμπάνες ήρθαν από την Τεργέστη μέσω Κυθηρίων εγκατεστημένων εκεί.
Η αγία Άννα ήταν από τις πλούσιες εκκλησιές της Χώρας και μέχρι την περίοδο του μεσοπολέμου αποτελούσε ξεχωριστή ενορία. Σήμερα ο ναός ανήκει στην ενορία του Εσταυρωμένου και καταβάλλεται μεγάλος αγώνας για τη συντήρησή του καθώς και του περικαλλέστατου καμπαναριού, που είναι ένα κόσμημα για την περιοχή. Ήδη επισκευάστηκε η κεραμοσκεπή και το εξωτερικό του ναού για να μην επιβαρύνεται το μνημείο. Από την Αρχαιολογική Υπηρεσία έχομε όλες τις άδειες και τις εγκρίσεις από το Νοέμβριο του 2012 και κολλήσαμε στη ναοδομία, ένα καφκικό εφιάλτη γραφειοκρατίας, από τον οποίο δεν μπορούμε να ξεμπλέξομε. Το οφείλομε στη μνήμη αυτών των ανθρώπων που μόχθησαν τόσο πολύ για να μας παραδώσουν αυτή την κληρονομιά!
(φωτο: Βασίλης Χάρος) Επεξεργασία φωτο του καμπαναρίου χωρίς καλώδια: Σταμάτης Γιαννιώτης