Από τα αρχαία χρόνια ένας εφιάλτης των ναυτικών ήταν η θάλασσα του Καβο Μαλιά. Αυτό το σημαντικό ναυτικό πέρασμα στην Ελλάδα, που είχε και έχει μεγάλη σημασία για τη ναυσιπλοϊα, είναι μια από τις αγριότερες θάλασσες, τόσο που ο Καρκαβίτσας στα «Λόγια της πλώρης» γράφει πως τις φουρτούνες του Καβο Μαλιά δεν τις κάνουν οι ανέμοι, τις κάνουν τα στοιχειά.
Γνωστή είναι η παροιμία των αρχαίων που αναφέρει ο Στράβων «Μαλέαν δε κάμψας, επιλάθου των οίκαδε» δηλ. παραπλέοντας τον Καβο Μαλιά ξέχνα το σπίτι σου. Ο φόβος των τρικυμιών και των πειρατών, ανάγκαζε πολλές φορές τους ναυτικούς να ακολουθούν άλλη πορεία.
Από την Οδύσσεια μέχρι τον Καρκαβίτσα και τα ταξίδια των φοιτητικών μας χρόνων με τα καράβια της άγονης γραμμής, ο Καβο Μαλιάς, ο ξυλοχαύτης των αρχαίων, που κατάπινε τα ξύλινα σκαριά, είναι ένας θρύλος.
Στη ραψωδία γ της Οδύσσειας ο Νέστορας διηγείται στον Τηλέμαχο τι τράβηξε ο Μενέλαος προσπαθώντας να περάσει το Μαλέα:
«…Μα όταν κι αυτός στα μελανά τα πέλαγα έξω βγήκε
Με τα γοργά καράβια του και στο βουνό Μαλέα
Κατέβηκε αρμενίζοντας, τότε φριχτό ταξίδι
Ο Δίας ο βροντόφωνος του ετοίμασε με ανέμους,
Που σφυριχτά φυσούσανε και κύματα σηκώναν
Μέσα στην άγρια θάλασσα πελώρια ίσα με όρη…»
Για μας τους Κυθηρίους ο Καβο Μαλιάς έχει έναν συμβολισμό. Το χέρι του Θεού δεν τον τοποθέτησε τυχαία σ’ αυτή τη θέση.
«Ποιος έβαλε πριν απ’ τ’ άγια τα Κύθηρα την αντάρα του Κάβου;
Μπορεί, ίσως έτσι να πρέπει, δίχως Κάβο τα Κύθηρα να μην ήτανε μέλι!
Προχώρει!» (Πάνος Φύλλης)